มารี อ็องตัวแน็ต, พิธีเปิดโอลิมปิกเกมส์ 2024, Paris 2024

หลังจากที่มีการเปิดโอลิมปิกเกมส์ ประจำปี 2024 ณ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศสเป็นที่เรียบร้อยแล้ว หลาย ๆ ซีนในพิธีเปิดโอลิมปิกเกมส์ที่เกิดขึ้นในค่ำคืนของวันศุกร์ที่ 26 กรกฎาคม 2567 (ตามเวลาท้องถิ่นฝรั่งเศส) ก็ยังถูกหยิบยกมาพูดถึง และหนึ่งในซีนที่ดูเหมือนจะเรียกเสียงฮือฮาของประชาชนได้มากที่สุดก็คือ การแสดงที่เล่าถึงประวัติศาสตร์ในช่วงปฎิวัติฝรั่งเศส ปี 1789 ซึ่งใช้การแต่งกายตาม ‘พระนางมารี อ็องตัวแน็ต’ ราชินีของฝรั่งเศสที่กำลังอุ้มหัวตัวเองเพื่อขับร้องเพลงประสานเสียง ซึ่งการอุ้มหัวตัวเองนี้ก็เพื่อล้อไปกับการเสียชีวิตของเธอในโลกจริงที่ถูกประหารชีวิตด้วยเครื่องตัดหัวกิโยตินนั่นเอง

หากจะเล่าย้อนกลับไปคร่าว ๆ สักนิด ‘มารี อ็องตัวแน็ต’ เป็นเจ้าหญิงแห่งออสเตรีย และมาแต่งงานกับพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 แห่งฝรั่งเศส ซึ่งการแต่งงานนี้นี่เองที่ทำให้เธอต้องย้ายเข้ามาอยู่ในประเทศฝรั่งเศส ชีวิตของการเป็นบุคคลสาธารณะในพระราชวังแวร์ซายส์ดูจะไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับมารี อ็องตัวแน็ต เพราะพื้นเพเธอเป็นคนรักอิสระ ไม่ได้ติดกรอบจารีตประเพณีเท่าไหร่นัก บวกกับภาระทางราชการของเธอน้อยมาก ๆ เธอจึงใช้เวลาส่วนใหญ่หมดไปกับการสังสรรค์และใช้เงินฟุ่มเฟื่อยเพื่อแต่งตัวแฟชั่นจ๋า ๆ จนได้ชื่อว่าเป็น ‘Fashion Icon’ ของยุโรปในยุคนั้น หากจะยกตัวอย่างให้เห็นภาพของความฟุ่มเฟื่อยสักหน่อย เธอเคยสร้างฟาร์มจำลองในเขตพระราชวังและสวมชุดเป็นสาวรีดนมและคนเลี้ยงแกะ แน่นอนว่าการกระทำที่ดูฟุ่มเฟื่อยเช่นนี้ถูกตีแผ่บนหน้าหนังสือพิมพ์และถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนัก แต่ในบางครั้งข่าวลือเหล่านั้นก็มีจริงบ้าง เกินจริงบ้างปะปนกันไป

ต่อมาในปี 1789 ช่วงนั้นฝรั่งเศสอยู่ในยุคที่ข้าวยากหมากแพง ประชาชนอดยากและไม่มีแม้แต่เงินจะซื้อขนมปังที่ดูเหมือนจะเป็นอาหารหลักมารับประทาน สิ่งที่ประชาชนทำก็คือการรวมตัวกันเพื่อเรียกร้องขออาหารจากสำนักพระราชวังแวร์ซายส์ เมื่อมารี อ็องตัวแน็ต ได้ยินเสียงความวุ่นวายจึงได้ถามคนรับใช้ว่าเกิดอะไรขึ้น? เมื่อคนรับใช้ไล่เรียงเหตุการณ์ให้ฟัง นางก็ตอบกลับมาว่า “Let them eat cake” ซึ่งต่อมาวลีนี้ถูกใช้โจมตีในเชิงที่ว่ามารี อ็องตัวแน็ต เป็นคนที่ไม่สนใจใยดีในความเดือดร้อนของประชาชนและสนใจแต่ความสุขสบายของตนเอง ถ้าจะให้อธิบายง่าย ๆ ก็คือ ‘วาทะกรรมทางการเมือง’ วาทะกรรมหนึ่งที่ทำให้ประชาชนรู้สึกโกรธเกลียดในสถาบันกษัตริย์ 

หากดูจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์นั้นยังไม่มีข้อมูลชิ้นไหนชี้ชัดว่า มารี อ็องตัวแน็ต พูดประโยคนั้นออกมาจริง ๆ และอีกนัยหนึ่งมีคนกล่าวว่า หากเธอจะพูดว่า “Let them eat cake” ก็น่าจะเป็นพูดเป็นภาษาฝรั่งเศสมากกว่า ซึ่งก็คือประโยคที่ว่า “Qu’ils mangent de la brioche” หรือที่แปลว่า ให้พวกเขากินขนมปังบริยอชสิ โดยไอ้เจ้าขนมปังบริยอชก็เป็นขนมปังสัญชาติฝรั่งเศสเช่นเดียวกัน เพียงแต่ว่ามีรสสัมผัสใกล้เคียงกับเค้ก แต่ถึงจะเป็นเช่นนั้นรูปประโยคที่สื่อสารออกไปก็ดูจะเป็นการประชดประชันอยู่เหมือนเดิม

นอกจากนี้นักประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่เชื่อว่าประโยคเหล่านั้นถูกสร้างขึ้นโดย ฌ็อง-ฌาร์คส์ รุสโซ นักปรัชญาและนักเขียนชาวฝรั่งเศสที่มีชื่อเสียงท่านหนึ่ง ซึ่งสะท้อนผ่านหนังสือที่ตนเขียน มีชื่อว่า “คำสารภาพ” โดยในตอนหนึ่งได้เล่าว่า เขาอยากได้ขนมปังสักก้อนเพื่อกินคู่กับไวน์ที่เขาขโมยเพื่อนมา แต่ตัวเขาเองแต่งตัวหรูหราเกินกว่าจะเข้าร้านขนมปังธรรมดา ๆ ได้ จึงนึกถึงคำพูดของเจ้าหญิงที่แนะนำกับชาวบ้านที่ไม่มีขนมปังว่า “Let them eat brioche” ที่ก็คือประโยคที่ถูกอ้างว่าพูดออกมาจากปากของมารี อ็องตัวแน็ต และหนังสือนี้เกิดขึ้นก่อนหน้าจะมีการปฎิวัติฝรั่งเศสและในตอนที่มีหนังสือเล่ม นี้มารี อ็องตัวแน็ต เพิ่งจะมีอายุเพียง 9 ขวบเท่านั้น (ข้อมูลบางแห่งก็ระบุว่า 12 ขวบ) และในตอนนั้นเธอยังไม่ได้อาศัยอยู่ในฝรั่งเศสอีกด้วย

อย่างไรก็ดี ประวัติศาสตร์ช่วงปฏิวัติฝรั่งเศสมีความซับซ้อนสูงมาก มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์หลายชิ้นที่ข้อมูลไม่ตรงกัน ส่วนวลีที่ว่าก็เป็นอีกหนึ่งชนวนที่ทำให้เธอถูกโกรธและเกลียดจากประชาชน ประกอบกับการมีพื้นฐานภาพลักษณ์เดิมที่ไม่ค่อยดีเท่าไหร่นักจากการเป็นเจ้าหญิงแห่งความฟุ่มเฟื่อย จึงนำมาสู่การตัดหัวราชินีด้วยเครื่องกิโยตินหลังจากที่มีการปฏิวัติฝรั่งเศสนั่นเอง

อ้างอิง