สมาคมกีฬาแห่งประเทศไทย
TASTE

“แล้วจะมี ‘สมาคมกีฬา’ ไว้ทำไม?” เจาะบทบาทสมาคมกีฬาฯ ในไทย ผ่านดราม่า ‘ถอนตัว’ ก่อนลุยซีเกมส์

วงการกีฬาไทยกำลังถูกจับตามองต้อนรับ ‘ซีเกมส์ 2025’ ไล่ไปตั้งแต่ ‘หมิว พรปวีณ์’ มือหนึ่ง ‘แบดมินตัน’ หญิงไทย ขอถอนจากตัวซีเกมส์เพราะปมเบี้ยเลี้ยง, ‘ณี สุธิยา’ จากวงการยิงเป้าบินลาทีมชาติ พร้อมตั้งคำถามเรื่องความโปร่งใส, ‘เปตองไทย’ โดนสั่งแบนจนสิทธิการแข่งขันสั่นคลอน ลามไปจนถึงการร้องเรียนเรื่อง ‘หักหัวคิว’ ใน ‘ตะกร้อไทย’

และเรื่องที่อาจไม่ได้เกี่ยวข้องกับซีเกมส์ในประเด็นร้อนสดใหม่อย่าง การถูกปลดของ ‘โค้ชอิชิอิ’ ทั้งหมดไม่ใช่เหตุการณ์เดี่ยว ๆ ที่เกิดแล้วจบไป แต่คือสัญญาณเตือนจากระบบเดียวกันว่า โครงสร้างและธรรมาภิบาลของ ‘สมาคมกีฬา’ ยังมีช่องโหว่สำคัญที่กระทบทั้งสิทธิ ความเชื่อมั่น และศักดิ์ศรีของนักกีฬา รวมถึงศรัทธาของแฟนกีฬาทั้งประเทศ

ในทางกฎหมาย ‘สมาคมกีฬา’ เป็นองค์กรเอกชนที่ได้รับการรับรองจาก ‘การกีฬาแห่งประเทศไทย’ (กกท.) มีหน้าที่พัฒนาชนิดกีฬา วางเกณฑ์คัดตัวทีมชาติ จัดระบบการแข่งขัน ดูแลสวัสดิการนักกีฬา และประสานงานกับสหพันธ์นานาชาติ โดยที่ทุกอย่างต้องเดินบน ‘กติกากลาง’ ที่รัฐกำกับไว้ เช่น คุณสมบัติกรรมการ ขั้นตอนขึ้นทะเบียนและคัดเลือกนักกีฬา ไปจนถึงเงื่อนไขการส่งเข้าแข่งขัน

แต่เมื่อกติกาไม่ถูกสื่อสารให้ชัดเจน หรือไม่ถูกบังคับใช้อย่างเหมาะสม ผลที่ตามมาคือความไม่ไว้วางใจ และความขัดแย้งที่ถูกผลักดันออกสู่พื้นที่สาธารณะครั้งแล้วครั้งเล่า

หากมองเป็น แบบแผนเชิงระบบ (Pattern) ปัญหามักเริ่มจาก “รายละเอียดที่ไม่ชัด” เช่น หลักเกณฑ์คัดตัวที่ประกาศไม่ทันเวลา หรือยืดหยุ่นโดยไร้คำอธิบาย, สัญญาทีมชาติที่ไม่บอกโครงสร้างเบี้ยเลี้ยง–โบนัส–ลิขสิทธิ์ภาพลักษณ์ให้โปร่งใส, การจัดสรรงบประมาณที่สังคมตรวจสอบยาก และช่องทางร้องเรียนที่ไม่มีหลักประกันให้ผู้แจ้งเบาะแสกล้าที่จะออกมาพูด

ผลคือความรู้สึก “ไม่ได้รับความเป็นธรรม” สะสมในหมู่นักกีฬา ขณะเดียวกันแฟนกีฬาก็ไม่เห็นภาพรวมที่เชื่อมโยงว่า ปัญหาไม่ได้เกิดจากบุคคลหนึ่งคน แต่เกิดจากระบบที่ยังไม่อัปเกรดให้เท่าทันมาตรฐานโลก เมื่อเทียบกับแนวปฏิบัติสากล หลายประเทศต่างใช้หลัก ธรรมาภิบาลกีฬา (Sports Governance) เป็นเข็มทิศร่วมกัน ไล่ไปตั้งแต่

  • ความโปร่งใส (เปิดงบ รายงานประจำปี มติสำคัญ) 
  • ความรับผิด (มีคณะกรรมการตรวจสอบและจริยธรรมอิสระ)
  • ความเป็นประชาธิปไตยในการตัดสินใจ (กระบวนการเลือกตั้งที่ตรวจสอบได้)
  • การมีส่วนร่วมของนักกีฬา (Athlete Commission ที่มีสิทธิในบอร์ดหรือคณะทำงาน)

ตลอดจนกลไกการลงโทษเมื่อไม่ปฏิบัติตามกติกา จุดร่วมของประเทศที่ทำได้ดีคือ “ผูกแรงจูงใจ” เข้ากับกติกา เช่น การอุดหนุนงบหรือสิทธิส่งแข่งขันที่ขึ้นอยู่กับคะแนนธรรมาภิบาลที่วัดผลได้จริง ไม่ใช่ความรู้สึก

สำหรับบริบทไทย ทางออกที่จับต้องได้ควรต้องเริ่มจากฝั่งนโยบาย โดย กกท. ควรกำหนด “มาตรฐานขั้นต่ำด้านธรรมาภิบาลสมาคม” ที่อิงหลักสากล พร้อมระบบประเมินและเปิดเผยผลรายปีให้สาธารณะรับรู้ ที่สำคัญ การผูกงบอุดหนุนและสิทธิการส่งแข่งขันกับระดับการปฏิบัติตามมาตรฐานนั้น ในเชิงปฏิบัติ แต่ละสมาคมควรรีบทำ 4 เรื่องพร้อมกันคือ
เผยแพร่เกณฑ์คัดตัวทีมชาติล่วงหน้าเป็นลายลักษณ์อักษร และอธิบายข้อยกเว้นด้วยเหตุผลเชิงหลักเกณฑ์ 

  1. ทำ ‘สัญญาทีมชาติ’ กลางที่ระบุโครงสร้างค่าตอบแทน เบี้ยเลี้ยง โบนัส และสิทธิภาพลักษณ์ให้ชัดเจน 
  2. จัดตั้งคณะตัวแทนนักกีฬาให้มีเสียงในกระบวนการตัดสินใจ
  3. เปิดงบ-รายงาน-มติสำคัญในรูปแบบที่อ่านง่าย (หนึ่งหน้า) เพื่อให้แฟนกีฬาและผู้สนับสนุนติดตามได้จริง

ด้านสังคมเองก็ควรมีบทบาทมากกว่าการตามดราม่า โดยทุกคนในฐานะแฟนกีฬา สื่อท้องถิ่น ผู้สนับสนุน และชุมชนกีฬา ควร “ตั้งคำถามด้วยข้อมูล” ผ่านการขอเอกสารสาธารณะจากสมาคม ติดตามเส้นทางการใช้จ่ายและหลักเกณฑ์คัดตัว สนับสนุนเสียงของนักกีฬาเมื่อพวกเขาร้องหาความเป็นธรรม และชี้ชวนให้เห็นตัวอย่างที่ดี เพราะการยกมาตรฐานทั้งระบบไม่ได้เกิดจากแรงขับของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง แต่เกิดจากแรงร่วมของทุกภาคส่วนที่เห็นเป้าหมายเดียวกัน

ทั้งหมดนี้ไม่ได้หมายความว่าสมาคมกีฬาไทย ‘ล้มเหลว’ ไปซะหมด ยังมีหลายชนิดกีฬาที่เริ่มพัฒนาโครงสร้างการสื่อสาร รายงาน และการคัดเลือกอย่างเป็นระบบมากขึ้นแล้ว เพียงแต่ในภาพรวมทั้งระบบยังต้องการ “มาตรฐานร่วม” ที่ชัดและบังคับใช้ได้จริง เพื่อให้ความสำเร็จของนักกีฬาไม่ได้ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจเฉพาะหน้า แต่ยืนอยู่บนกติกาที่ทุกฝ่ายยอมรับร่วมกัน

ท้ายที่สุด เราควรกลับไปที่คำถามใหญ่ของสังคมกีฬาบ้านเราว่า เราต้องการเพียง “ชัยชนะ” หรือเราต้องการ “ชัยชนะที่ยุติธรรม” ด้วย? เพราะชัยชนะที่แลกมาด้วยความไม่เป็นธรรมนั้น อาจทำลายทั้งความฝันของนักกีฬาและศรัทธาของแฟน ๆ ในระยะยาว ทั้งหมดนี้คือเหตุผลที่เราควรจริงจังกับการยกมาตรฐานธรรมาภิบาลตั้งแต่วันนี้ ไม่ใช่รอให้เกิดดราม่าแล้วค่อยมาแก้กันอยู่ทุกครั้ง

และในฐานะที่เป็นผู้ชม ผู้ติดตาม และคนที่รักกีฬา อยากขอทิ้งคำถามชวนคิดร่วมกันว่า “เรายังอยากเห็นนักกีฬาทีมชาติประสบความสำเร็จ และร่วมกันเชียร์อย่างภาคภูมิใจอยู่ไหม? เมื่อยอดฝีมือยังถูกตอบแทนด้วยบางสิ่งอย่างไม่เป็นธรรม”

อ้างอิง

AUTHOR

Columnist

Graphic Designer

SPORT, TASTE

MORE