ทำไมคน Toxic ไม่รู้ตัวว่าตนเองเป็นมลพิษกับคนรอบข้าง

29 มิถุนายน 2568

เคยสงสัยกันหรือไม่ว่า ทำไมคนที่นิสัยแย่ ๆ ถึงไม่รู้ตัวว่ากำลังทำให้คนอื่นรู้สึกไม่ดี ทั้งที่ปฏิกิริยา การวางตัวหรือบางการกระทำที่แสดงออกน่าจะพอเป็นตัวบ่งชี้ได้ว่า มีบางคนกำลังรู้สึกไม่โอเคกับพฤติกรรมของพวกเขา แต่ทำไมสำหรับคนที่มีนิสัย Toxic ความรู้สึกนึกคิดแบบนี้จึงไม่เกิดขึ้น? เอาเข้าจริงแล้วเหตุผลเบื้องหลังความไม่รู้เนื้อรู้ตัวของคน Toxic ค่อนข้างซับซ้อนและแตกต่างกันออกไปในแต่ละคน ทว่าหลัก ๆ สามารถแบ่งออกได้เป็น 4 เหตุผลใหญ่ ๆ ดังนี้

ขาดความตระหนักรู้ในตนเอง (Lack of Self-Awareness)

มีความเป็นไปได้ที่คนนิสัยแย่ส่วนใหญ่ มักมองไม่เห็นผลกระทบจากพฤติกรรมของตนเอง เชื่อถือว่าสิ่งที่ตนเองทำนั้นเหมาะสมหรือถูกต้องเสมอ เนื่องจากขาดความสามารถในการ “สะท้อน” พฤติกรรมของตนเอง

ขาดความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น (Lack of Empathy)

นอกจากคน Toxic จะไม่มีความตระหนักรู้ในตนเองแล้ว ยังไม่ตระหนักรู้ในตัวผู้อื่นด้วย คนเหล่านี้มักขาดความเห็นอกเห็นใจ จนทำให้ไม่สังเกตหรือใส่ใจปฏิกิริยาของฝ่ายตรงข้าม เมื่อตนเองพูดหรือแสดงกิริยาบางอย่างที่ไม่เหมาะสมออกไป

ปัญหาสุขภาพจิต (Mental Health Issues)

อย่างที่เราทราบกันดีว่า โรคทางจิตหรือความผิดปกติทางบุคลิกภาพบางอย่าง เป็นหนึ่งในต้นตอของความไม่สมประดีทางการแสดงออก เช่น โรคไบโพลาร์ โรคแพนิก หรือโรคหลงตัวเอง (Narcissistic Personality Disorder)

ประสบการณ์ที่ไม่ดีในอดีต (Past Trauma)

บางคนอาจเติบโตมาแบบมีแผลภายในใจจากการถูกทอดทิ้ง ถูกทำร้ายทางกาย จิตใจ คำพูด หรืออยู่ในครอบครัวที่ไม่อบอุ่น เช่น ในตอนเด็กมักถูกมองข้าม ละเลย และไม่เคยถูกชื่นชม พอโตมาจึงอยากเรียกร้องความสนใจ หรือพยายามยกตัวเองขึ้นมาด้วยการกดคนอื่นลง

ที่ผ่านมามีงานวิจัยหลายชิ้นที่บอกว่า คน Toxic มักมีการประเมินค่าตนเองที่บิดเบือนไปจากความเป็นจริง ส่วนใหญ่มักมองตนเองในแง่บวกมากเกินไปจนคิดเข้าข้างตัวเองไปเสียหมด เมื่อยึดตัวเองเป็นจุดศูนย์กลางของความถูกต้อง คนอื่นรอบข้างจึงกลายเป็นเศษฝุ่นที่ไร้ความหมายไปโดยปริยาย

ซึ่งสอดคล้องกับงานวิจัย Why people fail to recognize their own incompetence ที่เผยแพร่ในปี 2003 เกี่ยวกับการใช้ Dunning-Kruger Effect มาประเมินศักยภาพในการสะท้อนความสามารถของตนเอง ที่ระบุว่า ผู้ที่ไม่มีความสามารถในด้านใดด้านหนึ่ง มักจะไม่ตระหนักถึงความไร้ความสามารถของตนเอง และมักจะประเมินความสามารถของตนเองสูงเกินจริง

นอกจากนี้ในงานวิจัย Diagnostic and statistical manual of mental disorders ที่เผยแพร่ในปี 2013 ยังระบุอีกว่า การขาดความเห็นอกเห็นใจและไม่สนใจความรู้สึกของผู้อื่น เป็นลักษณะสำคัญที่พบได้ในกลุ่มคนที่แสวงหาผลประโยชน์ส่วนตนจากผู้อื่น กล่าวคือ เมื่อคนเหล่านี้คิดถึงแต่ตัวเองก็จะไม่คิดถึงใครคนอื่นอีกเลย
เมื่อรู้ว่าเราไม่สามารถคาดหวังเรื่อง “จิตสำนึก” หรือ “ความรู้สึกผิด” จากคน Toxic เหล่านี้ สิ่งที่ทำได้ดีที่สุดคือ ไม่ต้องแคร์ในสิ่งที่พวกเขาทำเช่นกัน หากพวกเขาไม่ได้รู้สึกรู้สาอะไรกับการกระทำแย่ ๆ ของตนเอง เราก็ไม่จำเป็นต้องให้แสงให้ค่าพวกเขา เพราะคนเหล่านี้ต้องการเรียกร้องความสนใจหรือกดเราให้ต่ำเพื่อตัวเองสูงขึ้น ดังนั้น อย่าหลงกลเล่นตามเกมประสาทกับคนพวกนี้ และมองพวกเขาเป็นเพียงอากาศธาตุไป

ที่มา